OPN

• 

--------------- powrót do wyboru galerii ---------------

Ojcowski Park Narodowy (małopolskie)

W dniach 28 sierpnia 2016 – 3 września 2016 odwiedziłem Ojcowski Park Narodowy. Wszystko przez badania, które wykonuję, a ponieważ uzyskałem pozytywną opinię dyrekcji Parku i zgodę Ministra Środowiska w związku z przedłożonym podaniem, tak oto nogę postawiłem w Ojcowie. W sumie najpierw w Grodzisku (Skała), gdzie rodzinnie się zakwaterowaliśmy. Konkretnie w gospodarstwie agroturystycznym Młyn Katarzyńskich, który zdecydowanie polecam. Choćby z uwagi na:

1. korzystne warunki cenowe,
2. piękne otoczenie,
3. dogodną lokalizację, tzn. spacer do Skały choćby na zakupy, czy do Ojcowa nie stanowi wielkiego wyzwania,
4. świetną atmosferę.

Ojcowski Park Narodowy to jeden z mniejszych polskich parków narodowych (2145,62 ha), obejmuje Dolinę Prądnika i Sąpsówki. Geograficznie Park leży na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej o różnych utworach geologicznych, o pokładach m.in. jurajskich i mioceńskich. Fantastyczne wapienne skały pochodzą głównie z górnej jury i są pozostałością morskich organizmów o wapiennych muszlach, pancerzach itd.

Wróćmy jednak do Grodziska. Nieopodal Młyna Katarzyńskich znajdziemy wejście na punkt widokowy i ścieżkę turystyczną. Tuż obok zlokalizowana jest Pustelnia Błogosławionej Salomei, obejmująca m.in. kościół Wniebowzięcia Marii z murem o trzech bramach, na murze zaś stoją rzeźby postaci związanych z Salomeą i Grodziskiem (np. brat Bolesław Wstydliwy czy Henryk Brodaty). Ścieżka przy Pustelni jest dobrze oznakowana, co umożlwia świadome zwiedzanie tej okolicy oraz daje rozeznanie w walorach kulturowo-przyrodniczych całego Parku.

  

Liczne zdobienia i rzeźby robią wrażenie... Również ten obelisk ze słoniem...

Zaraz przy murze rośnie fantastyczny jawor (Acer pseudoplatanus) – pomnik przyrody. Udając się od Młyna w kierunku Ojcowa miniemy ciekawą skałę, która, gdy spojrzeć z odpowiedniej perspektywy, przypomina człowieka. Jej nazwa brzmi Skamieniały Wędrowiec. Według relacji pana seniora Katarzyńskiego niegdyś na każdej widokówce owa skała widniała. Dziś jest nieco zapomniana.

 

Skamieniały Wędrowiec:

 

 

 --------------- powrót do wyboru galerii ---------------

Gdy chcesz zakupić prowiant czy najzwyczajniej w świecie kupić coś na obiad, udaj się do Skały, jednego z najstarszych miast Małopolski. Choć niewielkie, to urokliwe. Od Młyna Katarzyńskich, naszego miejsca zakwaterowania w Grodzisku, do Rynku w Skale są dwa kilometry. Po drodze mija się osiemnastowieczny kościół Św. Mikołaja, przy którym rośnie piękna, pomnikowa lipa. Podstawa pnia jest imponująca (na zdjęciu moja głowa kontra podstawa pnia).

 

 

Przy Rynku zlokalizowany jest Urząd Miasta i Gminy. Na ścianie urzędu znajduje się tablica poświęcona Janowi Pawłowi II. Przy wspomnianym wcześniej kościele znajduje się również pomnik papieża. Na samym Rynku oko urzeka pamiątkowy pomnik-korowód. Jak głosi napis: "W 800 lecie urodzin/ Bł. Salomei/ patronki miasta/ 745 lecie lokacji/ Skała 2011/2012". Jeśli można to tak ująć, to ciekawie prezentuje się również cmentarz, przy którym znajdziemy pomnik poświęcony ofiarom powstania styczniowego i pierwszej wojny światowej.

 

Pieskowa Skała (Sułoszowa)

Na pónocny zachód od Grodziska znajduje się Pieskowa Skała znajdująca się w obrębie wsi Sułoszowa. Pieskowa Skała słynie niewątpliwie z dwóch "rzeczy": zamku i Maczugi Herkulesa, pomnika przyrody nieożywionej. Twierdza o czternastowiecznych korzeniach ulegała przekształceniom, niemniej stanowi ona wraz z wieloma innymi zamkami element łańcucha obronnego, zwanego Orlimi Gniazdami. Wszystkie znajdują się na wywyższeniach terenu niczym gniazda orłów. Na dziedzińcu zamku można podziwiać mini replikę wzgórza wraz z twierdzą i Maczugą. Wstęp na dziedziniec jest darmowy, zaś na ekspozycję płatny.

 

 

 

--------------- powrót do wyboru galerii ---------------

Ojców to niewielka wieś, będąca siedzibą dyrekcji Ojcowskiego Parku Narodowego.

Brama na południowo zachodniej granicy Parku, k. drogi krajowej 94.

Na północy Ojcowa napotkniemy się na ciekawą kaplicę, zwaną Kaplicą Na Wodzie, czyli Kaplicę Św. Józefa Rzemieślnika (Robotnika). Rzeczywiście została zbudowana na wodzie o.O

 

Ponoć w tych okolicach ukrywał się Władysław Łokietek podczas okupacji czeskiej. Na pamiątkę tych wydarzeń syn Władysława, Kazimierz Wielki nazwał zbudowany tu na swoje polecenie zamek "Oczec u Skały". W przeciwieństwie do prywatnego zamku w Pieskowej Skale, zamek w Ojcowie był zamkiem królewskim. Ponadto w odróżnieniu od tego w Pieskowej Skale zachował się w znacznie gorszym stanie. Gwoli ścisłości, wstęp na zamek jest płatny.

 

Z elementów zamku: dwóch domów mieszkalnych, wieży, bramy wzjazdowej, kaplicy, kuźni, spiżarni, studni, ogrodu, baszt i spichlerza, zachowały się brama wjazdowa, wieża i studnia i jedynie fragmenty innych budowli. Wykopanie studni w takim miejscu... Niesamowite... Acz niezbędne przy oblężeniu. Obok wieży, zaś, warto spojrzeć na panoramę Ojcowa. Tam w oddali jest inne wzgórze, z którego widać zamek.

 

U podnóża Góry Zamkowej natkniemy się jeszcze na tablicę z drem Stanisławem Niedzielskim (1859-1905), bardzo istotną postacią wobec uzdrowiskowego charakteru Ojcowa (o którym dziś się już zapomina).

Warto wejść na południu Ojcowa na Jonaszówkę, gdzie znajduje się punkt widokowy, z którego widać m.in. zamek w oddali. Zaraz obok Jonaszówki znajduje się hodowla pstrąga tęczowego.

 Hodowla pstrąga tęczowego.

Lasy Ojcowa również skrywają niejedną ciekawostkę. Gdy udać się na wschód od zamku ścieżką przez las w kierunku Skały możemy odnaleźć cmentarz z XIX wieku. Spoczywają tam ofiary epidemii cholery z 1894 roku. Zmarli chowani byli ok. 2 km od Skały na dwóch częściach - większej katolickiej i żydowskiej. Epidemia trwała lokalnie 51 dni i dotknęła śmiercią ok. 50 osób.

W tej samej części Parku znajdziemy tabliczkę z informacją, jak poniżej. Generalnie w całym Parku powszechne są kapliczki, niezależnie czy w lesie, czy wśród zabudowań.

 

Co tu dużo mówić... Jeszcze wiele zostało do zobaczenia...

Natomiast jako osobliwość turystyczną ujmę Buk Wł. Szafera. Gdy zobaczyłem w Ojcowie na planszy z mapą, iż na południowym zachodzie Parku znajduje się pomnik Buk Szafera, od razu zapragnąłem go zobaczyć. Snułem wizje, jak on może wyglądać, jaki musi być wspaniały. Wszak to Buk Szafera! Atak na ten punkt na mapie został zaplanowany na dzień następny. I tu pojawia się pewien już niepokój. Spróbujcie wygooglać buk szafera. Praktycznie zero. Ktoś na blogu dotarł do buków i sobie wybrał jednego jako buka Szafera. Inny blog z kamieniem, nazwanym na cześć wielkiego botanika Bukiem Szafera. Koniec końców, po kilku godzinach morderczego terenu i zbioru materiału badawczego, udałem się w kierunku pomnika. Gdy dotarłem na miejsce ujrzałem rzeczywiście ciekawą skałę wystającą u szczytu Wąwozu Korytania. Dziwi brak oznakowania. Zero tabliczki, informacji. Nieopodal znajduje się brama Parku (pierwsze zdjęcie w tej sekcji) i mapa, na której również jest ów buk naniesiony. Jak to jest, że buk jest na mapach-planszach i mapie kupnej, a nie ma go na stronie parku, czy dostępnych w internecie materiałach o Władysławie Szaferze? Taki buk również nie widnieje w Geoserwisie, czy Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody... Czy to nie dziwne, że tak istotny element stanowi taką zagadkę? Człek aż się troi od tego...

--------------- powrót do wyboru galerii ---------------

W tej części pokażę Wam trochę "widoczków". Fantastyczne utwory skalne, porośnięte lasami bukowymi, czy jaworowymi, ponadto jodłami, świerkami i lipami. Już na pierwszy rzut oka widać, że las nie jest szczególnie wiekowy. Nie dziwi to, gdy zagłębić się w historię rejonu - niestety przyroda często nie miała lekko. Niezależnie od tego, ochronę okolic Ojcowa, a konkrtenie Doliny Prądnika i Sąpsówki należy wiązać z prof. Władysławem Szaferem (1886-1970), sławnym botanikiem i rektorem tajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego podczas okupacji niemieckiej, a wcześniej jeszcze z hrabią Janem Zawiszą ( -1887), Ludwikiem Józefem Krasińskim (1833-1895) i Adolfem Dygasińskim (1839-1902).

Park ma bogatą rzeźbę terenu (i geologicznie skomplikowaną). Znajdziemy tu wąwozy wśród form dolinnych oraz wierzchowiny. Z uwagi na charakter prowadzonych przeze mnie badań i uzyskaną zgodę Ministra Środowiska i Dyrektora OPN byłem w stanie nieco spenetrować Park. Pamiętajmy jednak, że w parkach narodowych i rezerwatach poruszamy się po wytyczonych szlakach. Oprócz charakteru leśnego, dostrzega się liczne łąki i pola uprawne, co nie dziwi. Antropogeniczny charakter części Parku również podlega ochronie z uwagi na występujące tu zespoły roślin łąkowych.

Na wschód od zamku mijamy potok i wchodzimy do lasu.

W lesie zalega sporo martwego drewna. I dobrze! Umożliwia to wzbogacanie wierzchniej warstwy gleby w minerały pochodzące z rozkładu martwej materii organicznej, rozwój wielu gatunków grzybów i ksylobiontów (np. chrząszczy żywiących się próchnem) itd.

Na jednym z wyniesień, na wapiennym bloku rośnie najpiękniejszy buk (Fagus sylvatica L.), jaki w życiu widziałem. Główny pień ułamany, dolny konar wygięty w kierunku poziomym, drugi łukowato ku górze. Potężne korzenie oplatające skałę, a wokół paprocie zanokcice i paprotki, pośród mchów i innych niskich roślin.

Teraz powróćmy na chwilę do Ojcowa. Udając się na południe od zamku, za Jonaszówką dotrzemy do niewielkiej jaskini, zwanej Krowią. Niestety, nie starczyło nam czasu na zwiedzanie jaskiń. Zostawiamy to na przyszły rok. A jest co zwiedzać, gdyż cała okolica jest nafaszerowana jaskiniami. Zaraz obok Jaskini Krowiej znajduje się Brama Krakowska, jedna z bram skalnych zlokalizowanych w Parku. Dwa wapienne bloki o wysokości ok. 15 metrów to skutek licznych procesów geologicznych. W dawnych czasach przebiegał tędy szlak handlowy łączący Kraków i Śląsk.

 I jeszcze ciekawostka. Na północy Ojcowa znajduje się Źródło św. Jana (wtórne). Warstwą wodonośną są wapienie skaliste i płytowe malmu. Samo źródło zaś ma charakter przykorytowy i grawitacyjny.

 

 --------------- powrót do wyboru galerii ---------------

Nie jestem znawcą grzybów, więc się wymądrzać tu nie będę. Wiem natomiast, że jeżeli są możliwości, to grzybów jest dużo. Dużo w sensie ilości i dużo w sensie gatunkowym. Wilgotny las, wielogatunkowy drzewostan i zalegające martwe drewno to coś, co grzyby kochają. A gdy dodamy do tego porę roku i zastanowimy się, co można by ujrzeć jesienią... Tak, trzeba tu wrócić!

 

Nie, nie zbieramy tu grzybków ;)

Martwe drewno to nie tylko miejsce rozwoju grzybów, ale i bogate podłoże dla siewek drzew.

 --------------- powrót do wyboru galerii ---------------

Flora... Gdy tak spojrzeć na nią okiem na przełomie sierpnia i września, to jakoś szczególnie nie porywa. Ale to tylko pozory. Występują tu również rzadkie w skali kraju rośliny, choćby brzoza ojcowska (Betula oycoviensis Bess.), storczyki, aster gawędka (Aster amellus L.), czy wiśnia karłowata [wisienka stepowa] (Prunus fruticosa Pall.). Nie chcę, by ta strona była przepisanym kompendium wiedzy, więc pokażę to, co widziałem. Wszystkiego nie znam (co ja człek z nizin mogę w górach...), ale coś udało mi się rozpoznać. Szczerze cieszę się z tego, że udało mi się spotkać w kilku miejscach chronione obrazki plamiste (Arum maculatum L.), co prawda owocostany (te czerwone pochodnie na zdjęciach), ale cóż. Na kwiatostany za późno ;)

Aster gawędka (wg informacji udzielonej przez mieszkańca Grodziska, w Grodzisku znajduje się jedyne stanowisko astra w OPN; niepotwierdzone info).

To, co również mnie cieszy to czworolist pospolity (Paris quadrifolia L.) - trzy osobniki obok siebie, z czego jeden owocujący.

 

Licznie występujące paprocie, szczególnie zanokcice (Asplenium spp. - tu nie znam gatunku/ -ów, niby w OPN występują trzy gatunki... ale za mało mam doświadczenia w tej materii) oraz paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare L.) porastające niemal każdą skałę w lesie lub przy drodze. Udało się też znaleźć paprotniki kolczyste (Polystichum aculeatum (L.) C. Presl).

 

To, co również mnie napawa radością to pszeńce gajowe (Melampyrum nemorosum L.), których znalazłem jedynie dwa stanowiska (jedno przy zamku w Ojcowie). Niby nie taki rzadki, ale nie miałem okazji nigdy wcześniej widzieć...

Fanstastycznie też miejscami prezentowały się wątrobowce, szczególnie po ocienionych i wilgotnych stronach skał w lesie (ale i na schodach prowadzących do zamku na Pieskowej Skale).

Kopytnik pospolity (Asarum europaeum L.) to wieloletnia bylina, dawniej poszechnie stosowana jako ziele i stąd też o zredukowanej liczebności. Obecnie nie ma już takiego znaczenia jak dawniej i miło jest patrzeć, jak właściwie przede wszystkim liściaste i mieszane lasy OPNu są wręcz usiane kopytnikiem. Na zdjęciu kopytnik porażony grzybem Puccinia asarina.

Spacerując po Parku dostrzega się nie tylko zamierające świerki, modrzewie i jodły, złamane dawno temu buki, jawory i lipy. Dostrzega się również wielką siłę tego wymieszanego zespołu leśnego, którą odzwierciedlają liczne siewki i młode drzewa reprezentujące jodły, świerki, buki, jawory, lipy, czy nawet cisy...

Wśród gatunków lasotwórczych nie można zapomnieć o wiązach szypułkowym (Ulmus laevis Pall.) i górskim (U. glabra Huds.).

Pozytywne wrażenie sprawia też wyka leśna (Vicia sylvatica L.) i powszechna tu jasnota biała (Lamium album L.).

 

Prócz wspomnianego wcześniej fantastycznego buka, napotkałem na nie mniej cudowną lipę, która również porastała skalne wyniesienie w OPN.

 

 --------------- powrót do wyboru galerii ---------------

Szczerze mówiąc, jestem zawiedziony i zdruzgotany. Liczyłem na choć namiastkę gatunków rzadkich, chronionych, ale niestety nie udało się... Nie zobaczyłem płazów niespotykanych wokół Zielonej Góry, nie zobaczyłem węży gniewosza i żmiji zygzakowatej. Nie udało się spotkać chronionych chrząszczy z rodziny kózkowatych. Jedyne co, to jedna żabka mi szybko mignęła, w oddali uciekał zając, a na punkcie widokowym na Jonaszówce wygrzewała się młoda jaszczurka zwinka (Lacerta agilis Linnaeus)... Szczerze mówiąc, odniosłem wrażenie, że w lesie są tylko muchy i żuki. Oczywiście jest to mylne wrażenie, ale cóż. Wieczorami przelatywał zawsze jakiś nietoperz, w jednym miejscu również wieczorem stanąłem oko w oko ze zdziwioną sarną. Widziałem kilka ciekawych błonkówek (wszak wszystkie są ciekawe...), ale jak to błonkówki. Ciągle w ruchu, to i szybko uciekały. Nawiasem dodając, spodziewałem się więcej komarów, a tu zaskoczenie. Mogę oficjalnie powiedzieć, że nie były natrętne, jeżeli już jakieś spotkałem (czy raczej one mnie znalazły). Jaki wniosek? Po raz enty, trzeba tu wrócić.

Ciekawa muchówka. Jeśli ktoś wie, co to, proszę o info :)

Podobnie jak ta gąsienica:

Tutejsze komary nie brzęczą tak niemiłosiernie jak w domu...

Gdzieniegdzie spotykałem pchlice (Podura sp.) będące skoczogonkami.

Zwinka z Jonaszówki:

A tu kilka zdjęć galasów, czyli wyrośli roślinnych. Wszystkie zaprezentowane tutaj powstały na skutek działalności owadów. Więcej o galasach dowiesz się TUTAJ (kliknij). Galasy (cecidia) to obszar mego zainteresowania z racji realizacji tematu badawczego, więc nie byłbym sobą, gdybym nie zwracał na nie uwagi ;)

Siewka buka z galasami garnusznicy bukowej (Mikiola fagi Hartig).

Jeszcze raz M. fagi.

Dąb z galasami galasówki (Cynips sp.), chyba dębianki (C. quercusfolii).

Mam do nich sentyment, tzw. galas zewnętrzny muchówki Didymomyia tiliacea na lipie. Galas wewnętrzny z larwą odpadł już i będzie zimować w ściółce.

Galas błonkówki Pontania proxima (Serville) na wierzbie:

Jeszcze jedna Pontania sp. na wierzbie, ale nie wiem jaka. Nie będę zgadywał. Kilka gatunków z rodzaju Pontania tworzy kuliste galasy na liściach wierzb.

 --------------- powrót do wyboru galerii ---------------

To, co rzuca się w oczy zaraz po przekroczeniu granicy Małopolski to żółte łany kwitnących nawłoci (Solidago spp.). Nawłocie to obce rośliny inwazyjne, szybko się rozprzestrzeniające. I choć stanowią bogate źródło pożytku dla pszczół i ładnie wyglądają, to zagrażają rodzimej przyrodzie. Niekiedy człowiek ma wrażenie, że jest ona tu uprawiana. Tak na przedmurzu województwa, jak i w samym sercu Parku. Aby zachować gatunki łąkowe, dokonuje się koszenia (np. podczas mojego pobytu byłem świadkiem koszenia muraw kserotermicznych). Jak one i rośliny typowo łąkowo-polne sobie radzą z nawłocią? Podejrzewam, że źle.

Podobnie piękną, acz niebezpieczną rośliną, z którą na przełomie lipca i sierpnia spotkałem się na Pomorzu jest niecierpek gruczołowaty (Royle'go) (Impatiens glandulifera Royle). Dorastający nawet do trzech metrów wysokości, o wielkich kwiatach bogatych w nektar, niecierpek skutecznie przywabia pszczołowate. A skoro tak, to te nie odwiedzają rodzimych gatunków roślin, co za tym idzie mniej skutecznie je zapylają. A te gorzej wydają owoce z nasionami... Ponadto potężny niecierpek szybko porasta rowy wygrywając skutecznie konkurencję z gatunkami polskiej flory rodzimej. Może warto byłoby go usuwać z rowów?

Popularną rośliną ozdobną wśród mieszkańców jest sumak octowiec (Rhus typhina L.). Ten krzew/ drzewo jest naprawdę ekspansywny... Również gatunek obcy, choć charakteryzowany jako zadomowiony antropofit...

Co ciekawe w sercu lasu, na wschód od zamku w Ojcowie znalazłem sosnę wejmutkę (Pinus strobus L.), gatunek północnoamerykański. W ubiegłym stuleciu leśnicy europejscy sprawdzali przydatność tego i paru innych gatunków, oczywiście celem szybkiego wzrostu biomasy i pozyskania drewna. Wejmutka przeżyła trudne chwile w Europie na skutek choroby powodowanej przez grzyb rdzę porzeczkowo-wejmutkową. I całe szczęście. Dość mamy dziś w lasach obcych gatunków, które inwazyjnie się rozprzestrzeniają (robinia akacjowa, zwana akacją, klon jesionolistny, jesion pensylwański i inne).

Poza tym znalazłem robinię akacjową czy skałę zarośniętą winobluszczem...

Odsłony: 6473